Jak wybrać temat publikacji naukowej

Jak wybrać temat publikacji naukowej?

Temat prac pisemnych na etapie przed rozpoczęciem studiów są raczej "zadawany" przez nauczyciela. Ba, nawet temat wypracowania na maturze z polskiego jest nam podawany na tacy. Jak zabrać się za poszukiwanie tematu pracy naukowej, kiedy zostajemy już z tym zadaniem zupełnie sami?
W przypadku doktorantów i młodych naukowców kolejne publikacje w dość naturalny sposób wiążą się z tematem pracy doktorskiej lub przedmiotem prowadzonych badań. Zabierając się za nową publikację, np. artykuł naukowy, mogą oni zawęzić podejmowany dotychczas problem i skupić się na jednym, wąskim zagadnieniu. Co więcej, mogą dzięki temu szczegółowo zająć się konkretnym aspektem swojego badania, na który w samym doktoracie nie ma miejsca lub którego rozwinięcie nie jest tam konieczne.
Poszukiwanie nowego tematu

Zdarzają się jednak takie sytuacje, w których chcemy opublikować tekst naukowy, ale nie mamy jeszcze sprecyzowanego tematu. Może się tak zdarzyć wtedy, kiedy dopiero rozgrzewamy się w pracy naukowej. Wtedy, kiedy chcemy np. opublikować swój pierwszy artykuł, aby później zostać przyjętym na studia trzeciego stopnia.

Nowego tematu publikacji możemy też szukać wtedy, kiedy czujemy zmęczenie swoim „głównym” przedmiotem badań i chcielibyśmy dla odskoczni zgłębić inną dziedzinę. Bardzo często zdarza się też, że chcemy podjąć nowe zagadnienie ze względu na tematykę konferencji naukowej, w której uczestniczymy, a której zakres tematyczny nie pokrywa się dokładnie z tym, czym do tej pory się zajmowaliśmy.

Nie jest to jednak takie proste, przede wszystkim dlatego, że przez większą część naszej edukacji tematy wymyślają za nas inni ludzie.

Prace pisemne na etapie przed rozpoczęciem studiów są raczej „zadawane” przez nauczyciela. Nawet jeśli nie podaje on nam dokładnego tematu pracy pisemnej, to zwykle sugeruje o czym ma ona być (np. o ostatnio przeczytanej lekturze) lub jakiej formy tekstu oczekuje (np. rozprawka, esej czy opowiadanie). Jak dobrze pamiętamy, również na maturze temat zostaje nam podany na tacy.

Dlaczego wybór tematu tekstu naukowego jest tak trudny?

Trudność podczas samodzielnego wyboru tematu tekstu naukowego polega na tym, że…

  • …od tekstu naukowego wymaga się, że dostarczy on światu pewnej nowej porcji wiedzy. Nie może być on zatem streszczeniem już dostępnych publikacji, ale powinien raczej uzupełniać luki w wiedzy, czy też niedociągnięcia w rozumowaniu czy argumentowaniu. W najlepszym wypadku powinien on dostarczać nowych informacji, danych lub obserwacji. Za teksty naukowe uznaje się jednak także takie publikacje, w których nie dostarczono nowych wyników, ale zaproponowano nowatorskie spojrzenie na już dostępną część wiedzy (np. krytykę już istniejącej teorii).
  • …powinien odnosić się do już istniejących publikacji w tym samym obszarze tematycznym. Oznacza to, że w tekście powinniśmy umieć wykazać, że zapoznaliśmy się z podobnymi publikacjami i jesteśmy w stanie umieścić nasze obserwacje / wyniki w ich kontekście
  • …będziemy się nim zajmować przez stosunkowo długi okres czasu. A to oznacza, że musi on nas choć trochę rajcować.

Oba te wypadki oznaczają, że żeby cokolwiek napisać musimy wcześniej bardzo dużo przeczytać (świetnie o tych problemach opowiada ten film na Youtube).

Temat publikacji naukowej
Co mogę zrobić, gdy nie mam aż tyle czasu?

Nieuniknionym jest, że czytać też będziemy musieli. Istnieje kilka sposobów, żeby przyspieszyć proces poszukiwania tematu.

– Rozszerz albo zredukuj zakres tematyczny swoich poprzednich prac naukowych

Stosunkowo łatwą metodą jest powrót do tematów poruszanych już wcześniej. Być może twoja praca licencjacka dotyczyła ciekawego zagadnienia, ale na tamtym etapie edukacji nie miałeś wystarczającej wiedzy, aby opracować zagadnienie w sposób wyczerpujący? A może twoja praca magisterska dotyczyła bardzo szerokiego zagadnienia, z czego jeden wątek najbardziej przypadł ci do gustu i chciałbyś go rozwinąć?

Wróć do poprzednich prac i zobacz czy da się z nich jeszcze coś wycisnąć.

– Sprecyzuj obszar, który cię interesuje

Możliwe, że nie wiesz jeszcze dokładnie o czym chciałbyś pisać, ale na pewno jest jakiś temat, który interesuje cię bardziej niż pozostałe. Jeśli jesteś fanem aut i studiujesz budowę maszyn, z pewnością bardziej zainteresuje cię temat pracy naukowej poświęcony układom napędowym aniżeli konserwacji obrabiarek. Natomiast jeśli studiujesz zarządzania i w czasie studiów dorabiasz w dziale personalnym dużej korporacji, być może temat zarządzania zasobami ludzkimi będzie ci bliższy niż zarządzanie instytucjami opieki społecznej.

Krótko mówiąc, pewnym tropem przy wyborze tematu publikacji może być po prostu jakaś konkretna tematyka z twojej dziedziny naukowej, która wydaje ci się fajniejsza niż pozostałe. Może podczas studiów był jakiś przedmiot, który poruszał ciekawy temat, ale go nie wyczerpywał? Albo słyszałeś lub czytałeś o czymś ciekawym w internecie, co w pewien sposób wiąże się z twoją dziedziną badawczą? Spróbuj zawęzić temat do tego, co jest bliższe twoim upodobaniom.

– Poproś twojego promotora / opiekuna naukowego o wskazówkę

Być może nie przeczytałeś jeszcze na tyle dużo, żeby znaleźć lukę badawczą w twojej dziedzinie naukowej, ale jest ktoś kto przeczytał znacznie więcej. Jest to twój promotor lub inny naukowiec, do którego masz zaufanie i na którego pomoc możesz liczyć. Te osoby zazwyczaj mają lepsze rozeznanie co do tego, jakie tematy zostały poruszone w tzw. literaturze przedmiotu, a które nie. Poproś o zwrócenie uwagi na taki zaniedbany obszar badawczy – w ten sposób również zawęzisz obszar swoich poszukiwań.

– Zrób listę słów kluczowych

Jeśli któryś z poprzednich kroków zaprowadził cię na właściwą ścieżkę i znasz już przynajmniej bardzo ogólny obszar tematyczny, który cię interesuje, zrób dla niego listę słów kluczowych. Wypisz wszystkie możliwe zwroty, słowa i sformułowania, które wiążą się z tym szeroko zakrojonym tematem.

Załóżmy, że interesuje cię intensywnie obecnie dyskutowane zagadnienie zanieczyszczenia mórz i oceanów plastikiem. Twoje słowa kluczowe mogą w tym wypadku wyglądać następująco: zanieczyszczenie wód, ograniczenie odpadów, redukcja plastiku, świadomość ekologiczna, ochrona mórz i oceanów. Mając taką listę łatwiej będzie ci szukać kolejnych informacji, które będą niezbędne dla zawężenia lub sprecyzowania właściwego tematu.

Może się też zdarzyć sytuacja odwrotna, w której nie chcesz zawężać tematu, ale raczej go rozszerzać. Wtedy też możesz stworzyć listę słów kluczowych, które będą obejmowały zagadnienia szersze niż twój wąski pomysł na temat. Przykładowo, jeśli interesuje cię temat nagłośnienia w samochodach klasy premium i wydaje ci się, że jest to temat za wąski, stwórz listę szerszych zagadnień lub zagadnień pobocznych. Np. systemy nagłośnienia, samochody, nagłośnienie w samochodach, systemy audio w pojazdach.

– Wrzuć słowa kluczowe w wyszukiwarkę

Wbrew pozorom nie chodzi tu tylko i wyłącznie o wyszukiwarkę Google. Jeśli wiesz już mniej więcej co cię interesuję i czym chciałbyś się zająć, ale temat wciąż wydaje ci się zbyt mglisty, spróbuj wyszukać po słowach kluczowych to, co do tej pory napisano na dany temat. Możesz wpisać interesujące cię hasła chociażby w katalog zbiorów bibliotecznych – zarówno twojej biblioteki, jak i innych bibliotek większych uczelni (np. Biblioteki Jagiellońskiej albo Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie). Jeśli chcesz tylko przejrzeć tytuły, nie musisz być nawet zalogowanym użytkownikiem. Co więcej, istnieje także katalog obejmujący wszystkie biblioteki naukowe w Polsce.

Jeśli któraś pozycja zwróci twoją uwagę – zdobądź ją. Zerknij na to, co dany autor ma do powiedzenia na interesujący cię temat. Zwróć także szczególną uwagę na to, jakie na jakie inne książki i artykuły się powołuje. Tym sposobem, po nitce do kłębka, dotrzesz do jeszcze większej liczby publikacji, a tym samym do większej liczby możliwych ujęć twojego tematu. Zapoznanie się z nimi pozwoli ci sprecyzować to, o czym będziesz pisał. Co więcej, dokonasz tym samym przeglądu tzw. stanu badań, który zwykle umieszcza się we wprowadzeniu do publikacji naukowej.

Pamiętaj, aby przeglądając dostępną literaturę przedmiotu robić porządne notatki – przydadzą się one później podczas samego pisania!

Wybieramy temat
– Spróbuj wyszukiwania w innych językach

Dobrą metodą zarówno na doprecyzowanie tematu, jak i pozyskanie dodatkowej literatury do twojej publikacji, jest zrobienie tego samego o czym pisaliśmy w poprzednim punkcie, tylko że w innych językach, którymi się posługujesz. Tutaj z pomocą przyjść mogą nie tyle polskie biblioteki, co ich katalogi zbiorów online. Większość uczelni oferuje studentom i pracownikom dostęp do zakupionych bądź prenumerowanych baz danych. Zawierają one książki i artykuły naukowe dostępne w formie cyfrowej – przede wszystkim w języku angielskim. W takich bazach danych można łatwo filtrować zbiory m.in. po temacie.

Jeśli wiesz już czego będzie dotyczyć twoja publikacja, wrzuć interesujące cię zagadnienie w tego typu wyszukiwarki. Wpisz temat oraz słowa kluczowe w językach, które znasz. Spróbuj różnych kombinacji, synonimów albo sformułowań bliskoznacznych. Zobacz co do tej pory napisano w interesującym cię obszarze badawczym. Zerknij na kolejne źródła, które przywołują autorzy. Zastanów się, czego brakuje w aktualnie dostępnych publikacjach.

– Zdenerwuj się

Jeśli już mniej więcej wiesz, w którym obszarze leżą twoje zainteresowania, możesz też spróbować skupić się na tych tematach, które najbardziej cię bulwersują. Może jest coś, o czym w twojej dziedzinie bardzo często się mówi w jakiś konkretny sposób, ale ten sposób zupełnie do ciebie nie przemawia? A może jest jakiś temat, co do którego nie zgadzasz się z konkretnymi autorami, wykładowcami albo nawet kolegami? Twój długo poszukiwany temat może być ukryty właśnie w tych wątkach spornych. Zgłęb ten obszar. Zobacz gdzie są różnice w opiniach. Zastanów się, z kim nie zgadzasz się najbardziej i jak mógłbyś zaprezentować własne, alternatywne stanowisko.

– Skup się na tym, co potrzebne

Inną metodą wyboru tematu może być podążanie za najbardziej palącymi kwestiami w twojej dziedzinie naukowej. Może jest jakiś problem społeczny, który mógłbyś rozwiązać? Może istnieją już na świecie ciekawe rozwiązania ważnych problemów, o których nie pisano jeszcze w sposób naukowy albo pisano zbyt mało? A może media huczą na jakiś temat, ale brakuje specjalistów, którzy mogliby się nim zająć w sposób profesjonalny? Zostań takim profesjonalistą!

*

Mam nadzieję, że z pomocą tych porad uda ci się sprawnie znaleźć temat nowej publikacji naukowej!

Jeśli masz swoje sprawdzone sposoby na poszukiwanie tematu, daj znać w komentarzach!


Zostaw komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *