Jakiś czas temu opublikowałam na blogu artykuł o 10 najczęstszych błędach popełnianych przez prelegentów na konferencjach naukowych. W ubiegłym miesiącu, po dłuższej przerwie, miałam okazję uczestniczyć w jednym z tego typu naukowych wydarzeń. Miałam nadzieję, że wraz z upływem czasu jakość wystąpień na dużych polskich konferencjach będzie się poprawiała. Niestety – byłam w błędzie.
Ponownie miałam okazję przyjrzeć się wszystkim z 10 błędów, które wymieniłam w tamtym artykule. Doszły jeszcze nowe, bo ze względu na pandemię konferencje i debaty odbywają się zazwyczaj w formule online.
No ale dziś nie o błędach! Skupmy się na tym, jak wyjść z tego błędnego koła przeciętnych wystąpień konferencyjnych.
W tym artykule przedstawię ci 5 najważniejszych kroków do przygotowania dobrego referatu na konferencję naukową. Wierzę, że przydadzą ci się przed twoją kolejną prelekcją!
Lecimy!
1. Spróbuj wyczuć „klimat” konferencji
To, w jaki sposób będziemy przygotować się do wystąpienia, będzie w dużej mierze zależało od tego, z jakim wydarzeniem naukowym mamy do czynienia. Chodzi tutaj nie tylko o język konferencyjny (polski, angielski lub inny), ale też rangę i typ konferencji. Możemy się przecież zgłosić zarówno na duże międzynarodowe sympozjum, ale i na kameralną konferencję na własnej uczelni. Zupełnie inny charakter będzie też miała konferencja interdyscyplinarna, a inny taka, na której gromadzą się badacze z jednej, wąskiej dziedziny.
Wszystkie te elementy należałoby wziąć pod uwagę podczas przygotowywania naszego wystąpienia. Zanim się za to zabierzemy, warto więc dokładnie przyjrzeć się opisowi konferencji oraz poszczególnym panelom, o ile informacja na ich temat została udostępniona przez organizatorów. Zazwyczaj organizatorzy starają się dobrać panelistów w taki sposób, aby ich wystąpienia w obrębie danej sekcji konferencyjnej dotyczyły podobnych tematów. Z moich obserwacji wynika jednak, że często jest to bardzo naciągane podobieństwo. Im szerszy zasięg tematyczny konferencji, tym mniejsze szanse na to, że znajdziemy się w gronie ekspertów w naszej wąskiej dziedzinie badawczej.
Nie zrozum mnie źle – z dyskusji interdyscyplinarnej mogą urodzić się bardzo ciekawe pomysły, a spojrzenie osób badających dany temat z innej perspektywy, może ubogacić twoje własne rozważania naukowe. Chodzi mi raczej o to, że należałoby podejść zupełnie inaczej do prelekcji wygłaszanej na forum interdyscyplinarnym, a inaczej do takiej, którą wygłaszasz do naukowców z „twojego” obszaru badawczego. Obie te grupy osób mogą operować zupełnie innym zasobem słów (terminologią) i czuć się dobrze w odmiennych metodach czy teoriach badawczych. Pomyśl o tym, zanim przejdziesz do pracy nad swoją prezentacją.
PS. Na temat tego, w jaki sposób wybrać konferencję naukową, w której warto uczestniczyć wypadałoby z pewnością napisać osobny artykuł i być może wkrótce to na nastąpi : ) Jeśli jesteś na tym wstępnym etapie przygotowań do wystąpienia, odsyłam cię w międzyczasie do artykułu na temat przygotowywania abstraktu wystąpienia.
2. Upewnij się, ile masz czasu na wystąpienie
To bardzo ważny punkt. Jak już napisałam w innym artykule o konferencyjnych błędach, nieprzestrzeganie dyscypliny czasowej to istna plaga. Jednocześnie jest to też przyczyna innych, stresujących wpadek prelegentów. Pomyśl: moderator każe ci kończyć prezentację, ale okazuje się, że nie dotarłeś lub nie dotarłaś nawet do połowy swojego wystąpienia. Co wtedy? Ja na samą myśl o takiej sytuacji mam ciarki na plecach!
To, ile czasu masz na wystąpienie, powinno zdeterminować cały twój proces przygotowań. Wiedząc, ile masz czasu, możesz rozpisać zarys wystąpienia i zdecydować o włączeniu lub wyeliminowaniu poszczególnych wątków prelekcji. Wiem, że to trudne, ale taka już jest natura konferencji naukowych! Musimy się streszczać i szybko przechodzić do sedna.
Informacja o tym, ile czasu na swoje wystąpienia będą mieli uczestnicy konferencji, może pojawić się w samym ogłoszeniu na temat danego wydarzenia. Czasem jednak organizatorzy udostępniają ją na późniejszych etapach, kiedy wiedzą, ile łącznie prelegentów będzie występować. Bywa i tak, że informacja o czasie wstąpienia jest podawana… zaledwie jeden, dwa dni przed samą konferencją. To zdecydowanie utrudnia przygotowania – trzeba w pośpiechu wydłużać wystąpienie lub je niemiłosiernie skracać.
Z moich doświadczeń wynika, że średni czas wystąpienia konferencyjnego to ok. 15-20 minut. Rzadkością są wystąpienia 10-minutowe, które dla prelegentów są niezłym wyzwaniem. Jak opowiedzieć cały swój projekt badawczy w tak krótkim czasie?
3. Co słuchacze powinni zapamiętać na dłużej?
Wróćmy na chwilę do ostatniego zdania poprzedniego punktu. Czy naprawdę warto opowiadać CAŁY swój projekt badawczy? Cały swój doktorat? Wszystkie wątki z przygotowywanego artykułu naukowego?
Moim zdaniem odpowiedź powinna brzmieć: nie. Wystąpienia na konferencjach naukowych to często:
- podsumowanie wstępnych wyników badań
- streszczenie wniosków z zakończonego projektu badawczego
- przedstawienie pomysłu na projekt badawczy
- omówienie tez z artykułu naukowego lub innego tekstu naukowego
- polemika z wynikami badań lub tezami innych badaczy.
Oznacza to, że przychodzimy na konferencję naukową, żeby zasygnalizować, że coś robiliśmy, coś robimy lub coś zamierzamy robić. Przygotowując wystąpienie konferencyjne, należałoby odpowiedzieć sobie na pytanie: jaka część tego, co robimy, powinna zainteresować słuchaczy? Z czym powinien nas sobie skojarzyć? Czy chodzi o nietypową tezę? Ciekawą próbę badawczą? Niestandardowy dobór metody? Zastosowanie teorii do nowego pola badawczego? Dokładnie to przemyśl.
Poza tym bardzo często opowiadamy o naszych dokonaniach na podstawie jakichś publikacji (opisu projektu badawczego, artykułu naukowego itp.). Na wielu konferencjach, w których uczestniczyłam, istniała możliwość wymieniania się tymi publikacjami wcześniej. Można w takiej sytuacji zakładać, że 3, 4 lub 5 osób siedzących razem w danym panelu, przeczytało już swoje teksty wcześniej. Nie ma sensu ich całych streszczać! Wyławiamy esencję.
4. Przemyśl prezentację multimedialną. I to kilka razy.
Na liście 10 najczęstszych błędów konferencyjnych aż 3 odnosiły się bezpośrednio do prezentacji multimedialnych. Pamiętaj, że prezentacja ma ci pomóc przekazać omawiane treści, a nie utrudnić cały proces! Pomyśl też o sobie jako odbiorcy prezentacji innych osób. Czego sam lub sama w nich nie lubisz? Czy ty też nie możesz się skupić, kiedy na slajdach jest zbyt dużo treści? Albo gdy slajdy nie odpowiadają temu, o czym mówią prelegenci? No to nie rób tego samego innym!
Jakiś czas temu natknęłam się na publikację internetową „Wystąpienia na konferencjach”, którą przygotował Janusz Springer. W tym punkcie mojego artykułu, chciałabym cię odesłać do tej publikacji, która w bardzo szczegółowy sposób omawia to, co należy, a czego nie należy robić podczas wystąpień.
Jeśli nie masz czasu na zapoznanie się z nią, poniżej kilka krótkich porad ode mnie:
- Jeśli chodzi o dobór kolorów i fontów, kieruj się zasadą, że im prościej, tym lepiej. Pamiętaj o celu twojego wystąpienia, którym jest przekazanie wiedzy. Konferencja to nie konkurs plastyczny!
- Jeśli tylko możesz zastąpić tekst grafiką, ilustracją lub zdjęciem – zrób to. Pamiętaj, że prezentując, ciągle mówisz. Slajdy powinny być tylko dopełnieniem, a nie powtórzeniem wystąpienia. Miej jednak z tyłu głowy informację podaną w przytoczonej wcześniej publikacji Springera: nie stosuj grafiki po to, aby wypełnić puste miejsce na slajdzie – każdy element slajdu musi być istotny.
- Bądź przygotowany/przygotowana na problemy techniczne. Komputer, który będzie udostępniony na konferencji naukowej, może mieć inne oprogramowanie i narzędzia niż te, które znasz z własnego urządzenia. To, że coś otwiera się u ciebie, nie znaczy, że otworzy się na komputerze organizatorów. Miej przygotowany plan A, B i C, a najlepiej zapisz prezentację w różnych możliwych formatach.
5. KONIECZNIE przećwicz wystąpienie!
Nic tak nie pomoże ci zweryfikować własnego wystąpienia, jak jego przećwiczenie. Myślenie o referacie to zupełnie co innego niż jego wygłaszanie. Powiedz to, co chcesz później przekazać publiczności, w zaciszu swojego własnego domu. Najlepiej na głos!
Kilkukrotne przećwiczenie całego wystąpienia pozwoli ci sprawdzić, czy mieścisz się w wyznaczonym czasie i czy ewentualna prezentacja faktycznie dopełnia to, o czym mówisz. Z mojego doświadczenia wynika, że im więcej razy powtórzy się własne wystąpienie, tym lepsze czasowe wyniki się osiąga. Przy każdej kolejnej powtórce zwraca się coraz większą uwagę na to, co nie potrzebne i co zakłóca cały przekaz. Przed wyjątkowo ważnymi wystąpieniami warto także spróbować powiedzieć własną prezentację komuś innemu – przyjaciołom, partnerom lub rodzinie.
Kiedy mówisz swoje wystąpienie na głos, możesz choć odrobinę poczuć się jak jego odbiorca. Ćwicząc prelekcję, zastanów się, jakie fragmenty twojego referatu mogą zwrócić szczególną uwagę słuchaczy? O co potencjalnie mogą cię zapytać? A może właśnie chcesz, żeby o coś cię zapytali? Może warto ten właśnie element w jakiś sposób podkreślić? Zazwyczaj po prelekcjach jest czas na pytania i dyskusję. Ćwiczenie wystąpienia to także dobra okazja ku temu, by zwizualizować sobie jej przebieg.
PS. Skoro już o wizualizacjach mowa, odsyłam cię także do artykułu o mocy wyobraźni i prawie przyciągania. Może przyciągniesz ku sobie wspaniałe wystąpienie konferencyjne? : )
Podsumowanie
Poniżej zebrałam pytania pomocnicze, które pomogą ci przygotować dobre wystąpienie konferencyjne.
– Kto bierze udział w konferencji naukowej, na którą się wybierasz? Kto będzie razem z tobą w panelu lub sekcji?
– Jeśli konferencja jest interdyscyplinarna: W jaki sposób twoje badanie może zaciekawić badaczy, którzy nie zajmują się na co dzień podobną problematyką? Spróbuj znaleźć punkty wspólne lub jakiś wątek, który może zainteresować nawet amatora.
– Jeśli konferencja jest przeznaczona dla specjalistów w wąskiej dziedzinie badawczej: Czym chcesz się wyróżnić na tle innych badaczy? Jaki element twojego projektu naukowego powinni zapamiętać na dłużej? Jakiego rodzaju wsparcia oczekujesz? Panele specjalistyczne to dobra okazja, żeby zadać konkretne pytania metodologiczne lub teoretyczne i wymienić się doświadczeniami!
– Czy sprawdziłeś lub sprawdziłaś, ile będziesz mieć czasu na wystąpienie? Czy ta informacja została podana w ogłoszeniu o konferencji? Czy została może przesłana w mailu od organizatora? Jeśli zbliża się termin konferencji, a ty wciąż nie wiesz, ile ma trwać twoje wystąpienie, zapytaj organizatorów.
– Czy potrafisz wskazać 1, 2 czy 3 najważniejsze punkty, jakie słuchacze powinni zapamiętać z twojego wystąpienia? Czy sformułowałeś lub sformułowałaś referat w taki sposób, aby te najważniejsze elementy wybrzmiały wystarczająco mocno?
– Czy twoja prezentacja multimedialna jest taka, jaką tobie samemu lub tobie samej przyjemnie byłoby oglądać?
– Czy twoje wystąpienie zostało przećwiczone minimum raz? Czy zmieściłeś lub zmieściłaś się z prelekcją w wyznaczonym czasie?
– Czy jesteś w stanie przewidzieć, o co mogą cię zapytać słuchacze? Czy możesz w jakiś sposób przygotować się na nadchodzące pytania?
Powodzenia na kolejnej konferencji!
