W kolejnej części cyklu Porady z Szuflady zajmiemy się zapisem bibliograficznym artykułów z czasopism – zarówno tych naukowych, jak i nienaukowych. Zastanawiasz się, jak poprawnie zapisać artykuł z czasopisma w przypisie dolnym i bibliografii końcowej? Już podpowiadam!
Kilka uwag wstępnych
Na początku, tak jak w poprzednich wpisach z tej serii (pierwszym i drugim), przypomnę tylko, że sposobów przygotowywania przypisów i opisów bibliograficznych jest wiele. Kiedy przygotowujemy tekst pod konkretne wydawnictwo, kierujemy się zazwyczaj jego normą wydawniczą. Jest ona zwykle podana do wiadomości publicznej na stronie internetowej danego wydawnictwa lub czasopisma. W przypadku prac dyplomowych obowiązują nas z kolei zasady zaproponowane przez naszą uczelnię, wydział, instytut lub katedrę, o ile… takie istnieją.
Z poniższych porad śmiało korzystaj wówczas, jeśli nie obowiązują cię żadne inne wskazówki edytorskie. Przedstawiam tutaj zasady dotyczące najbardziej typowego, tradycyjnego zapisu bibliograficznego, w którym cytowane publikacje objaśniamy w przypisach dolnych, a listę wykorzystanych pozycji umieszczamy na końcu dzieła. Nawet jeśli nie jest to może najbardziej ulubiony sposób zapisu w oczach osób czytających twoje teksty, to jednak jest to sposób bezpieczny i poprawny.
Zaznaczę jeszcze, że mam tu także na myśli bibliografię tworzoną dla prac pisanych w języku polskim. To ważne, bo w każdym obszarze językowym panują inne zasady co do tworzenia spisu wykorzystanych dzieł.
Stałe elementy adresu bibliograficznego
Jakiś czas temu powiedzieliśmy sobie, że każdy adres bibliograficzny składa się z 4 podstawowych elementów:
- autora (który może być osobą, grupą osób, a nawet instytucją)
- tytułu
- współtwórców (tłumacza, ilustratora, itp.)
- adresu wydawniczego (zazwyczaj miejsca i daty wydania).
Jeśli chodzi o artykuł z czasopisma te elementy mogą nie być wystarczające. Mowa bowiem o artykule w czasopiśmie – i artykuł i czasopismo musimy odpowiednio oznaczyć.
W związku z tym dobrym uzupełnieniem informacji z dalszej części tego poradnika będzie poniższa grafika:
Ważne: w przypadku prasy codziennej w miejscu przeznaczonym na rok wpisujemy datę dzienną, np.:
„Gazeta Prawna” 20 lutego 2020
Pamiętaj, żeby datę zapisywać zawsze w tym samym formacie w całym tekście (jeśli wszędzie wpisujesz daty z kropkami, tu też wpisz: 20.02.2020).
Jeśli chodzi o element kolejny – numer, zeszyt lub rocznik – wpiszemy tutaj oczywiście to, czym dokładnie operuje dane pismo. Jeśli pismo jest wydawane raz na kwartał w formie zeszytu i na stronie tytułowej pisma podano np. „zeszyt 25”, to trzeba będzie posłużyć się tutaj skrótem od „zeszytu”, czyli „Z. 25”, zamiast typowego „nr”.
Niektóre pisma oprócz bieżącego numeru w danym roku podaje także informację, który to numer od początku wydawania pisma. Wówczas np. zobaczymy na okładce: Nr 4 (25). Tak też podamy to w bibliografii.
Jeśli czasopismo operuje tymi wszystkimi „cząstkami”, należy podać je w kolejności od największej do najmniejszej, np. rocznik – numer – zeszyt.
Artykuł z czasopisma – przypis bibliograficzny
– Kiedy pierwszy raz przytaczasz dany artykuł z czaopisma
Kiedy po raz pierwszy przytaczamy artykuł w naszym tekście, powinniśmy podać jego pełny opis w przypisie bibliograficznym. W przypadku artykułu naukowego, może to wyglądać w następujący sposób:
J. Miodek, Błąd błędowi nierówny: ortografia w dydaktyce, „Warsztaty Polonistyczne” 2001, nr 2, s. 64.
Zwróć uwagę, że tytuł cytowanego tekstu zapiszemy kursywą, natomiast nazwę czasopisma w cudzysłowie.
Pamiętaj, aby podać dokładną stronę, z której cytujesz daną informację lub zdanie. Chyba że powołujesz się na cały ten tekst, wówczas podaj dokładny zakres stron, na których znajduje się cały ten artykuł.
– Kiedy przytaczasz ten sam artykuł z czasopisma w kolejnym przypisie
Jeśli od razu w kolejnym przypisie powołujemy się na tą samą pozycję, wystarczy zapisać:
Tamże.
lub odpowiednik łaciński: Ibidem.
Pamiętaj, aby we wszystkich przypisach stosować pisownię albo łacińską, albo polską – nie należy mieszać!
Jeśli odwołujemy się do tej samej pozycji, ale innej strony, wystarczy po „tamże” lub po „ibidem” dodać numer tej strony. Np. „Tamże, s. 65”.
– Kiedy przywołujesz inną publikację danego autora w kolejnym przypisie
Jeśli w kolejnym przypisie ponownie odwoływalibyśmy się do tego samego autora, ale innej jego publikacji, możemy nie powtarzać jego nazwiska.
Wygląda to wówczas następująco:
[pierwszy przypis] J. Miodek, Błąd błędowi nierówny: ortografia w dydaktyce, „Warsztaty Polonistyczne” 2001, nr 2, s. 64.
[kolejny przypis] Tenże, Język Dzienników Stefana Kisielewskiego, „Orbis Linguarum” 1998, t. 8, s. 106.
Łacińskim odpowiednikiem “tenże” jest “idem“. Postępując tak samo z autorką – kobietą – zastępujemy jej nazwisko zapisem “taż” lub łacińskim “eadem“.
Zwróć uwagę, że słowo „Dzienniki” w drugim przykładzie zostały „wyprostowane” w stosunku do reszty tytułu zapisanej kursywą. A to dlatego, że mamy tutaj do czynienia z… tytułem w tytule.
– Kiedy przywołujesz ten sam artykuł z czasopisma w dalszej części tekstu
Jeśli odwoływalibyśmy się do tej samej publikacji w dalszej części tekstu, np. kilka przypisów dalej, należy zmienić zapis, choć wciąż będzie to zapis skrótowy. Nie ma potrzeby ponownego przywoływania pełnego opisu bibliograficznego.
Jeśli w całym tekście cytowalibyśmy tylko jedno dzieło Miodka, możemy ograniczyć się do:
J. Miodek, dz. cyt., s. 65.
lub odpowiednik łaciński: J. Miodek, op. cit., s. 65.
Ale jeśli mamy do czynienia z kilkoma tekstami tego autora, powinniśmy je jakoś od siebie odróżnić. Robimy to poprzez przywołanie jej tytułu (jeśli jest krótki: jedno- czy kilkuwyrazowy) lub fragmentu tytułu (jeśli jest dłuższy). Np.:
J. Miodek, Błąd błędowi…, dz. cyt., s. 66.
Niektóre normy wydawnicze sugerują także, aby w takich przypadkach zrezygnować ze skrótu “dz. cyt.”, ponieważ początek tytułu i trzy kropki już sugerują, że dane dzieło było wcześniej cytowane.
Artykuł z czasopisma – opis bibliograficzny w bibliografii końcowej
Opis bibliograficzny na liście wykorzystanych publikacji (tzn. w części pracy zatytułowanej “bibliografia”) będzie wyglądał bardzo podobnie. Z tym, że:
- zaczniemy od nazwisk autorów, nie od imion;
- podamy zakres stron, na których znajdowały się cytowane artykuły, nawet jeśli odwoływaliśmy się wcześniej tylko do konkretnych stron tych artykułów;
- uszeregujemy pozycje alfabetycznie;
- opis także zakończymy kropką.
Zapis przykładowego artykułu będzie zatem wyglądał następująco:
Miodek J., Błąd błędowi nierówny: ortografia w dydaktyce, „Warsztaty Polonistyczne” 2001, nr 2, s. 64-67.
Pamiętaj jeszcze, że…
Gdyby dana pozycja:
- nie miała autora – pominiemy autora i zaczniemy od tytułu dzieła (nie piszemy “anonim” ani “autor nieznany”);
- była artykułem w specjalnym numerze czasopisma, który był pod redakcją, wówczas podamy redaktorów po numerze/tomie pisma, np. Przykładowy Autor, Przykładowy tytuł artykułu, „Przykładowy tytuł czasopisma” 2019, t. 10, red. Przykładowy Redaktor, s. X-Y;
- była artykułem w specjalnym numerze czasopisma, który wyjątkowo miał też swój podtytuł, wówczas możemy dodać ten podtytuł po numerze/tomie pisma, np. Przykładowy Autor, Przykładowy tytuł artykułu, „Przykładowy tytuł czasopisma” 2019, nr 18: Przykładowy podtytuł, s. X-Y.
Dodatkowo:
- jeśli chcielibyśmy dodać numer ISBN lub ISSN, pójdzie on na sam koniec opisu bibliograficznego;
- pamiętaj, że nazwy czasopism możemy podawać skrótowo – wszystkie słowa w tytułach czasopism poza spójnikami i przyimkami zapisujemy wielką literą – od tych wielkich liter tworzymy skróty; należy jednak najpierw sprawdzić, czy dany skrót dla danego pisma już funkcjonuje (np. GW dla „Gazety Wyborczej”).
Uff! To chyba wszystko. Jeśli masz jeszcze jakieś pytanie związane z zapisem artykułu w bibliografii, daj znać w komentarzu poniżej : )
