Indeks lub też wskaźnik Hirscha to jeden z wyznaczników pozwalających określić “wartość” dorobku naukowego konkretnego badacza. Możemy być proszeni o jego podanie w procedurach konkursowych o duże granty naukowe. Innym razem to my możemy chcieć sprawdzić indeks Hirscha innej osoby. Dzięki temu wskaźnikowi możemy dowiedzieć się o osiągnięciach naukowych danej osoby i porównać je z dorobkiem innych naukowców. Czym jest ten indeks? Jak się go oblicza? Już podpowiadam!
Skąd się wziął indeks Hirscha?
Wskaźnik, o którym mowa, został zaproponowany w 2005 r. przez Jorge’a Eduardo Hirscha – urodzonego w Argentynie profesora fizyki. Punktem wyjścia dla Hirscha była krytyka innych wskaźników bibliometrycznych. Wyjaśnijmy jeszcze szybko to pojęcie – bibliometria to zbiór metod, m.in. statystycznych, które są stosowane do analizy i rankingowania publikacji naukowych. Oprócz indeksu Hirscha, mogłeś lub mogłaś słyszeć o innych tego typu wskaźnikach, np. Impact Factor czy Index Copernicus.
Wróćmy jednak do pana Hirscha. Stwierdził on, że te inne wskaźniki nie są w stanie określić całego dorobku naukowego danego naukowca. A szkoda. Bywa to potrzebne, np. wtedy gdy przyznaje się naprawdę istotną nagrodę lub decyduje o zatrudnieniu kogoś na ważnym stanowisku profesorskim. Zdaniem Hirscha pozostałe wskaźniki bibliometryczne skupiały się zanadto na konkretnych publikacjach. Fakt, że jakiś tekst danego naukowca był wielokrotnie cytowany, nie oznaczał jego zdaniem jeszcze, że mamy do czynienia z wybitnym badaczem. Również fakt, że jeden tekst zdobył uznanie i był wielokrotnie cytowany, nie oznacza również, że pozostałe prace danego naukowca muszą być równie świetne.
Dlatego też Hirsch zdecydował o stworzeniu nowego wskaźnika. Takiego, który będzie po pierwsze oceniał cały dorobek danej osoby, a po drugie – uwzględniał nie tylko ilość, ale także jakość tekstów.
Jak oblicza się indeks Hirscha?
Definicja indeksu Hirscha brzmi nieco jak masło maślane – indeks Hirscha wynosi h, gdy h publikacji danego autora było cytowanych przynajmniej h razy. Ponieważ takie zdanie niewiele nam mówi, posłużmy się przykładami.
Załóżmy, że autor ma 3 publikacje cytowane co najmniej 3 razy. Wówczas jego indeks Hirscha wynosi 3.
Gdy autor ma 5 publikacji, które mają odpowiednio: 25, 20, 13, 13 i 8 cytowań. W tym przypadku h wynosi 4, bo autor ma 4 publikacje, które mają przynajmniej 4 cytowania. Nie ma natomiast 5 takich publikacji, które by były cytowane 5 lub więcej razy.
Ale np. gdy autor ma aż 10 publikacji, które były cytowane odpowiednio: 100, 50, 5, 4, 0, 0, 0, 0, 0 i 0 razy, jego indeks cytowań również wyniesie 4. Nie ma bowiem 5 takich publikacji, które byłyby cytowane 5 lub więcej razy. Indeks Hirscha tej osoby wynosi więc tyle samo co indeks osoby z powyższego przykładu, która miała dwa razy mniej publikacji.
Jak można zauważyć, wskaźnik ten jest ściśle związany nie tylko z liczbą cytowań, ale też z liczbą wszystkich publikacji danego autora. Aby mieć wysoki indeks Hirscha należałoby publikować wiele równie dobrych i chętnie cytowanych prac.
Czy zawsze trzeba to liczyć?
Nie ma potrzeby, aby wyliczać wskaźnik Hirsza manualnie. Stał się on już na tyle popularny, że różne bazy danych, gromadzące publikacje naukowe, potrafią wyliczyć go za nas.
Indeks Hirscha można więc sprawdzić dla siebie lub dla innej osoby m.in. za pomocą:
- Web of Science
- Scopus
- Google Scholar przy wykorzystaniu nakładki Publish or Perish
Dla każdego z tych portali możesz odnaleźć stosowną instrukcję w sieci, również w formie video. Polecam m.in. materiały przygotowane przez Śląski Uniwersytet Medyczny lub Bibliotekę Jagiellońską. Wiele bibliotek służy pomocą w wyjaśnianiu wskaźników bibliometrycznych, ale i ich wyliczaniu. Ja sama skorzystałam kiedyś z takiej konsultacji i byłam bardzo zadowolona. Otrzymałam całą instrukcję krok po kroku!
Zwróć uwagę, że ponieważ poszczególne bazy publikacji operują różnymi zasobami danych, wynik może się różnić w zależności od tego, na którym portalu będziesz go sprawdzać. W związku z tym, jeśli podajesz gdzieś swój indeks Hirscha, dodaj także informację o tym, przy pomocy którego narzędzia korzystałeś lub korzystałaś, aby tę wartość sprawdzić.
