Gdybym na wstępie powiedziała, że ten oto artykuł jest „o połączeniach międzyakapitowych, które zapewnią spójność twojemu tekstowi naukowemu” to pewnie byś go nawet nie tknął. Ale jak ci powiem, że zaprezentuję ci w nim magiczną metodę haczyków i pętelek, to może? A wiesz co jest w tym zabawnego? Że to jest jedno i to samo!
Jakiś czas temu powiedzieliśmy sobie co nieco na temat budowy akapitów. Nie może być jednak tak, że akapity piszemy pojedynczo, a później układamy je jeden pod drugim, jak klocki lego. Jak nam się tylko podoba, byleby po kolei. Powinniśmy zastosować łączenie akapitów.
Nawet jeśli każdy akapit będzie wypolerowany na błysk i będziesz w nim sprzedawał niedające się podważyć argumenty na poparcie twojej tezy, to czytanie słabo ze sobą połączonych akapitów zmęczy nawet najbardziej gorliwego czytelnika.
Kiedy nie stosujesz połączeń [między akapitami] zmuszasz czytelnika do wysiłku umiejscowienia każdej informacji w ogólnej strukturze paragrafów. To jest jednak robota, która należy do ciebie.
STEPHEN B. HEARD, THE SCIENTIST’S GUIDE TO WRITING. HOW TO WRITE MORE EASILY AND EFFECTIVELY THROUGHOUT YOUR SCIENTIFIC CAREER, PRINCETON 2016, S. 154.
To, czym możesz zapunktować w oczach czytelników, promotora i recenzentów to taka konstrukcja twojego tekstu, aby jechało się po nim wzrokiem jak po maśle. Żeby do niczego nie trzeba było wracać i żeby jedna myśl wynikała z drugiej. Pomóc może właśnie łączenie akapitów. A do tego właśnie służy metoda haczykiem i pętelką.
Łączenie akapitów haczykiem i pętelką. O co chodzi?
W książce Johna W. Creswella Projektowanie badań naukowych. Metody jakościowe, ilościowe i mieszane (Kraków 2013) możemy przeczytać, że celem tej metody jest połączenie głównych myśli każdego zdania i akapitu.
Tym, nad czym my się tutaj pochylimy będzie łączenie akapitów.
Jak już wiemy z tego artykułu, każdy akapit tekstu naukowego powinien zawierać jakąś główną myśl. Zwróć uwagę, że w przytoczonej definicji metody haczyków i pętelek mowa jest właśnie o łączeniu myśli, a nie zdań.
Nie chodzi zatem o to, żeby zdanie rozpoczęte w jednym akapicie miało swoją kontynuację w kolejnym. Nie chodzi też o powiązanie ostatniego zdania akapitu z pierwszym zdaniem kolejnego akapitu. A tym bardziej nie o dosłowne powtórzenie zdania.
Należy raczej dążyć do takiej sytuacji, w której myśli – główne hasła – zawarte w następujących po sobie akapitach łączyły się ze sobą. Czasem nie wystarczy dodanie jednego słowa-łącznika. Aby wprowadzić haczyk w jednym akapicie i pętelkę w drugim, będziesz musiał czasem gruntownie przeredagować oba akapity. Rozkuć jeden i zamontować haczyk. I rozkuć drugi, aby umocować w nim pętelkę.
Przykłady
Przykład nr 1:
Zwróć uwagę, że choć oba akapity w tym fragmencie mówią o pomocy finansowej, to jednak przedstawiają dwie różne myśli. W pierwszym mowa jest o redukcji zadłużenia zaciągniętego w czasach komunistycznych. W drugim zaś o pomocy w postaci pożyczek w okresie pokomunistycznym. Rozsądnym było rozdzielenie tego wątku na dwa akapity. Pozostały jednak one połączone ze względu na zastosowanie haczyka i pętelki. W tym wypadku przybierają one postać powtórzenia zwrotów odnoszących się w ten czy inny sposób do słowa-klucza (tzn. „pomocy”).
Przykład nr 2:
Tutaj również mamy do czynienia z jednym tematem, rozbitym na kilka akapitów. W każdym z nich myśl przewodnia – doktryna obronna z 1990 r. – zostaje naświetlona z innej perspektywy.
Pierwszy akapit mówi o mankamentach pierwszej doktryny obronnej w niepodległej Polsce. Drugi – o doniosłym znaczeniu tego dokumentu mimo mankamentów podkreślonych w akapicie pierwszym. Trzeci akapit stanowi natomiast konkluzję z akapitów poprzednich. Haczykiem i pętelką jest tutaj nie tylko słowo-klucz (doktryna obronna), ale także zwroty odnoszące się do myśli z sąsiadujących akapitów („mimo zastrzeżeń”, „była zatem”).
Przykład 3:
Również w tym przykładzie mamy do czynienia z haczykami i pętelkami w postaci zarówno powtórzeń słowa-klucza, jak i innych słów nawiązujących do akapitów sąsiadujących. Powtórzeń słowa-klucza jest tutaj sporo. Zwróć jednak uwagę, że jest to artykuł poświęcony kwestiom definicyjnym, a więc z natury rzeczy definiowane terminy i pojęcia grają tutaj kluczową rolę.
W innym przypadku zalecałabym raczej stosowanie zwrotów synonimicznych, tak aby nie powtarzać z aż taką intensywnością tego samego słowa bądź sformułowania.
I jak? Podoba ci się ta metoda?
Następnym razem, kiedy zabierzesz się za kolejny akapit swojego tekstu, zastanów się, jak wbudować w niego odpowiednią pętelkę tak, aby złapać haczyk w akapicie poprzednim.
Jeśli w akapicie poprzednim nie znajdziesz odpowiedniego haczyka, spróbuj go przeredagować. Może trzeba będzie go podzielić na dwie lub więcej myśli? Może dodać tylko jakiś łączący zwrot (np. „jak wskazałam wyżej…”; „nawiązując do…”, „także”, „zatem”, „mimo to”; „mimo że”). Może zwielokrotnić użycie słowa-klucza?
Jeśli jednak nie jesteś jeszcze gotowy do zastosowania tej metody w praktyce, zrób inną rzecz. Weź do ręki pracę naukową z twojej dziedziny badawczej. Skup się na jakimś jej krótszym fragmencie, stanowiącym jedną całość (np. część poświęcona metodologii, jeden podrozdział lub też wprowadzenie albo zakończenie). Przyjrzyj się poszczególnym akapitom. Odnajdź w nich główne myśli. Następnie przyjrzyj się, jak autor podszedł do ich połączenia. Co jest jego haczykiem i pętelką? Jakie słowa łączą akapity? Jakie sformułowania nawiązują do akapitów poprzednich i kolejnych? Podglądanie, jak do sprawy podeszli inni autorzy, to dobra metoda na rozgrzewkę.
Gotowy?
Daj znać jak poszło!
