Mówią, że diabeł tkwi w szczegółach. Ale gdzie jeszcze może tkwić diabeł w twoim gotowym i wypolerowanym już tekście? Sprawdźmy czy na pewno nie ma w nim już miejsca na żadne drobne poprawki!
Merytoryka to jedno. Struktura tekstu naukowego to drugie. Styl naukowy i poprawnie dobrane słownictwo to jeszcze inna para kaloszy. O tym wszystkim wiele już mówiłam w Pisarni.
Ale wiesz co najbardziej urzeka odbiorców twojego tekstu oraz recenzentów? Dopieszczanie szczegółów. I tymi szczegółami właśnie się dzisiaj zajmiemy.
Co dokładnie mam tutaj na myśli?
A no takie rzeczy jak np. błędna numeracja podrozdziałów. Wprowadzanie cytatów raz w cudzysłowie, a raz poprzez zastosowanie kursywy. Niedziałające linki do źródeł internetowych. Jednostki miar i wag zapisane w jednym rozdziale skrótami, w innym całymi słowami. Nawet jeśli powalisz odbiorcę merytoryką, nie możesz mieć pewności, że nie zwróci on uwagi na takie drobnostki.
Te malutkie niespójności w tekście są jak rysa na twoim nowiutkim aucie!
Warto zatem poświęcić parę dodatkowych minut na drobne poprawki w gotowej już pracy.
Ostatnie szlify w twoim gotowym tekście
Pamiętaj, że jeśli twoja uczenia, wydział lub jednostka badawcza posługują się specyficznymi dla siebie i odgórnie przyjętymi wytycznymi co do redakcji i edycji tekstu, mają one pierwszeństwo przed jakąkolwiek inną poradą znalezioną w literaturze lub w internecie. Tak samo rzecz się ma w przypadku szeregu czasopism naukowych. Większość z nich zamieszcza na swoich stronach internetowych wytyczne dotyczące formatowania tekstu. Od wielkości czcionki, przez wielkość odstępów pomiędzy wierszami, aż po metody tworzenia przypisów i bibliografii.
Zanim wprowadzisz poprawki do tekstu, zgodnie z którymkolwiek z poniższych punktów, sprawdź czy istnieją jakieś wymogi edytorskie, które obowiązują twój tekst naukowy. Może się zdarzyć, że zaproponowano tam zupełnie inne rozwiązania.
To co, jedziemy? Oto twoja checklista!
– Jednolita czcionka
Sprawdź, czy cały tekst główny napisany został taką samą czcionką i czy jest ona wszędzie tej samej wielkości. Chodzi tutaj o tekst wstępu, rozdziałów i podrozdziałów oraz zakończenia.
Jeśli do tytułów i podtytułów stosowałeś czcionkę innej wielkości lub też pogrubienie tekstu – upewnij się, że zastosowałeś te zmiany do wszystkich tytułów i podtytułów, od początku do końca tekstu.
– Wyrównanie tekstu
W całej mojej karierze naukowej tylko raz spotkałam się z wymogiem edytorskim, aby tekst został wyrównany do lewej strony. We wszystkich innych przypadkach wymagany był tekst wyjustowany, tzn. wyrównany obustronnie. Jest to również standardem przyjętym w odniesieniu do pracy dyplomowych.
Upewnij się, że wszystkie fragmenty tekstu głównego są wyjustowane w całym tekście – w każdym rozdziale i podrozdziale (nie dotyczy to tytułów i podtytułów).
– Wcięcia akapitowe
Każdy akapit rozpoczynamy zazwyczaj wcięciem akapitowym. Upewnij się, że jest ono jednakowe w całym tekście, dla każdego akapitu! Jeśli nie, wymagane będą drobne poprawki w budowie akapitów.
W Edycji tekstów Adama Wolańskiego podano także, że wcięcia akapitowego można nie stosować w pierwszym wierszu następującym po tytule lub śródtytule. Wynika to z tego, że początek akapitu jest tam widoczny ze względu na to, że znajduje się po prostu zaraz po tytule.
Więcej na ten temat możesz przeczytać tutaj.
– Zapis kursywą
W podręcznikach do edycji tekstów spotkasz się z całą masą wytycznych, które elementy w tekście możesz zapisać kursywą. Zazwyczaj spotykamy się z pismem pochyłym w przypadku przytaczania tytułów książek, artykułów czy filmów lub też wtrąceń z języków obcych (np. inter alia, alter ego, a priori, par excellence). Często posługujemy się także kursywą w tych fragmentach tekstów naukowych, w których wyjaśniamy pewne terminy i pojęcia.
Sprawdź, czy cały twój tekst jest spójny pod tym kątem.
– Skróty
Upewnij się, czy wszystkie skróty zapisałeś tak samo w całym tekście i czy są one podane zgodnie z obowiązującymi zasadami pisowni. Nie zawsze skróty są potrzebne – wszystko zależy od tego, jak wiele z nich zawierasz w pracy. Jeśli stosujesz je rzadko, nie jest wymagany zapis skrótowy.
Niezależnie od tego, czy zdecydujesz się na skróty, czy też nie, bądź konsekwentny! Nie możesz w jednym rozdziale posługiwać się skrótem „np.” a w innym, rozwinąwszy skrót, wypalić z „na przykład” (analogicznie: „m.in.” i między innymi, „tzn.” i to znaczy, „zob.” i zobacz oraz wiele, wiele innych).
– Skrótowce
Skrótowce, czyli słowa utworzone przez skrócenie wyrażenia składającego się z dwóch lub więcej słów, pojawiają się w pracach naukowych bardzo często. Pamiętaj, żeby przy pierwszym podaniu w tekście dobrze je opisać, np.:
W kolejnym rozdziale przybliżę konkretne zapisy programów dwóch polskich stowarzyszeń: Młodzieży Wszechpolskiej (MW) i Obozu Narodowo-Radykalnego (ONR)
Lub:
W kolejnym rozdziale przybliżę konkretne zapisy programów dwóch polskich stowarzyszeń: Młodzieży Wszechpolskiej (dalej: MW) i Obozu Narodowo-Radykalnego (dalej: ONR).
Jeśli podajesz nazwę instytucji, organizacji lub firmy zagranicznej, która ma swój odpowiednik w języku, w jakim piszesz, warto przy pierwszym podaniu tej nazwy, podać zarówno ten odpowiednik, jak i oryginalny zapis tej nazwy.
Jeśli w tekście masz więcej niż 10 skrótowców, zaleca się, aby przygotować ich wykaz (tzw. wykaz skrótów) i umieścić go na początku pracy (rzadziej: artykułu naukowego).
– Imiona i nazwiska
Przyjęło się, aby w tekstach naukowych podawać imiona i nazwiska konkretnych osób tylko przy ich pierwszym wymienieniu w tekście. Później można podawać inicjał imienia i nazwisko lub też samo nazwisko, zwłaszcza jeśli daną osobę wymieniamy w naszym tekście wiele razy. (Oczywiście pod warunkiem, że nie masz do czynienia z trzema Kowalskimi i dziesięcioma Nowakami! Wtedy nie powinno się skracać. Zobacz pełną regułę tutaj.)
Sprawdź jeszcze raz wszystkie nazwiska w twoim tekście!
– Liczby
Istnieje cała masa reguł dotycząca zapisu liczb w tekstach naukowych. Odsyłam cię w tym miejscu do podręczników dotyczących edycji tekstów. Podam tylko jedną ogólną uwagę – bądź konsekwentny w całym tekście.
Nie dopuść do sytuacji, w której ktoś mógłby zarzucić ci, że postępujesz nieprecyzyjnie. Np. poprzez to, że w jednym rozdziale piszesz o „6 tysiącach” zgłoszeń, a w drugim już o „3,2 tys.” aut. Zdecyduj czy będziesz posługiwał się całymi liczebnikami, czy też ich skrótami. I bądź w tym mega wytrwały!
– Wprowadzanie cytatów
Upewnij się, czy wszystkie cytaty w tekście wprowadziłeś w ten sam sposób. W polskiej ortografii podstawową formą jest cytat w cudzysłowie („ ”).
Jeśli w twojej pracy zdarzają się zarówno dłuższe, jak i krótsze cytaty, rozróżnij je od siebie. Dłuższe cytaty (tzn. takie na kilka linijek lub według niektórych reguł takie, które mają dokładnie więcej niż 3 linijki) wprowadza się jako cytaty blokowe, czyli wydzielone z tekstu głównego.
– Przypisy
Niezależnie od tego, jaki system konstruowania przypisów wybierzesz do swojej pracy, stosuj ten JEDEN system w całej pracy.
Niezależnie od tego, jaki system podawania skrótów w przypisach dolnych wybierzesz (polski: „dz. cyt.” lub „tamże”, czy łaciński: „op. cit.” lub „ibidem”), stosuj ten JEDEN system w całej pracy.
Sprawdź ponownie wszystkie swoje przypisy pod kątem ich spójności!
– Podpisy tabel, grafik, ilustracji, itp.
Upewnij się, że dobrze ponumerowałeś wszystkie tabele, grafiki, ilustracje czy też zdjęcia w swojej pracy. Czy nigdzie nie wykrzaczyły ci się numerki? Podpisałeś te elementy wszędzie w ten sam sposób? Czy nie ma tam żadnych nieścisłości (np. w jednym miejscu zapis „Tabela XXX na podstawie YYY”, a w innym „Tab. nr XXX według YYY”)? Sprawdź jeszcze raz i jeśli to konieczne, wprowadź drobne poprawki w stosowanych podpisach.
Sprawdź też formatowanie tych elementów. Jeśli w jednej tabeli zastosowałeś tytuły kolumn wycentrowane, upewnij się, że w pozostałych jest tak samo. Jeśli jedno zdjęcie lub ilustrację obramowałeś, sprawdź czy masz też to obramowanie w pozostałych obrazkach. Mam nadzieję, że nie muszę już mnożyć dalszych przykładów – ujednolicenie to tutaj słowo-klucz! : )
– Numeracja rozdziałów
Trzymaj się jednego typu numeracji rozdziałów – albo wszędzie cyframi arabskimi, albo wszędzie cyframi rzymskimi.
Sprawdź, czy numeracja jest ciągła i nigdzie nie nastąpiła pomyłka (nawet jeśli stosowałeś automatyczną numerację w edytorze tekstu).
Pobierz pomocną checklistę!
I co? Wciąż jesteś pewny, że w twojej pracy nie można już wprowadzić ani jednej poprawki? : ) A ja jeszcze dalsze przykłady mogłabym mnożyć! Te i inne punkty do sprawdzenia zawarłam w przydatnej checkliście.
Przeprowadzi cię ona przez 30 elementów, o których powinieneś pamiętać w swoim tekście naukowym. Są to zarówno kwestie merytoryczne, jak i te związane z formatowaniem. Dostęp do checklisty uzyskasz po zapisie na mój newsletter. Formularz zapisu znajdziesz na końcu tego artykułu
Dziękuję za ten artykuł. Super objaśnienie. Wspaniały tekst
Dziękuję! 🙂