Przytaczasz w tekście czyjąś wypowiedź sformułowaną w języku obcym. Chcesz przetłumaczyć ją na język tekstu, który właśnie piszesz. To tzw. tłumaczenie własne. Jak prawidłowo oznaczyć takie tłumaczenie? Już podpowiadam!
Czy mam to przetłumaczyć?
Zanim przejdziesz do przygotowania tłumaczenia własnego interesującego cię fragmentu, upewnij się, czy… należy to robić. Jeśli przygotowujesz pracę dyplomową – sprawdź, czy istnieją jakieś wytyczne twojego wydziału lub instytutu, które odnoszą się do postępowania z tłumaczonymi cytatami. Jeśli z kolei piszesz artykuł naukowy – dokładnie przeczytaj wytyczne dla autorów na stronie czasopisma lub wydawnictwa. Podobnie rzecz się ma w przypadku przygotowywania tekstu do wydania go w jakimś konkretnym wydawnictwie.
Po prostu sprawdź, czy istnieją już jakieś reguły, które mogłyby cię obowiązywać. Jeśli nie, panuje jedna zasada: przyjmij własną regułę i stosują ją konsekwentnie!
Różne podejścia
Zaznaczam to już na początku, bo można spotkać się z kilkoma podejściami. Jedno zakłada, że fragmenty powstałe w językach obcych należy przetłumaczyć tak, by odpowiadały one językowi pisanego przez nas tekstu. Oznacza to, że jeśli przytaczasz fragment z języka angielskiego w pracy napisanej w języku polskim, należałoby ten fragment przetłumaczyć na polski.
Zanim przejdziesz do własnego tłumaczenia, upewnij się, czy tłumaczenie interesującego cię utworu nie jest już dostępne. Adam Wolański w „Edycji tekstów” pisze: Cytaty pochodzące z dzieł obcojęzycznych przetłumaczonych na język polski należy podawać w takim brzmieniu, w jakim teksty te występują w przekładzie. Ale dalej pisze również: Jeśli przekład nie istnieje lub z jakichś powodów nie jest właściwy, to można podać cytowany fragment w tłumaczeniu dokonanym specjalnie dla danego wydania, zaznaczając autorstwo tego przekładu i umieszczając ewentualnie stosowne wyjaśnienie. (A. Wolański, Edycja tekstów. Praktyczny poradnik – książka, prasa, www, Warszawa 2008).
Inne podejście zakłada, że fragmenty z języków obcych należy pozostawić bez tłumaczenia. Wówczas to, co piszę w tym artykule, nie będzie miało dla ciebie wielkiego znaczenia. Ważnym będzie jedynie odpowiednie przytoczenie źródła cytatu (mogą ci się przydać porady z kategorii Bibliografia i przypisy).
Istnieje jeszcze inna droga, która polega na podaniu… obu wersji językowych. W całej mojej dotychczasowej historii pisania tekstów naukowych tylko raz spotkałam się z takim wymogiem od czasopisma. Zostałam poproszona o to, by w tekście głównym podać moje tłumaczenie, a w przypisie dolnym tekst oryginału. W przytaczanej już książce Wolańskiego można jednak przeczytać, że kolejność może być odwrotna: w tekście głównym oryginał, w przypisie – tłumaczenie.
Pamiętaj, że na jakiekolwiek podejście się zdecydujesz, w przypadku powoływania się na wypowiedzi innych osób w tekstach naukowych obowiązuje nas zasada, że każda treść przytaczana pośrednio lub bezpośrednio musi być opatrzona cytatem.
No dobra – tłumaczę fragment. Jak to oznaczyć?
Jeśli decydujesz się na samodzielne przetłumaczenie jakiegoś fragmentu zaczerpniętego z języka obcego, należałoby zaznaczyć to w tekście. Tutaj też mogą obowiązywać cię pewne reguły – uczelni, czasopisma lub wydawnictwa, mówiące o tym, gdzie i jak to oznaczyć. Zanim więc wczytasz się w moje podpowiedzi, sprawdź ponownie wytyczne.
Sposób #1 – przy każdym tłumaczeniu
Jeśli tłumaczeń nie ma zbyt wiele, można pokusić się o dodanie adnotacji przy każdym tłumaczeniu. Jeśli twój tekst ma przypisy dolne, dodaj taką informację po całym przypisie do cytowanego fragmentu. Informację o tym, jak ta adnotacja ma wyglądać, możesz znaleźć w wytycznych dla autorów. Jeśli nie obowiązują cię żadne wytyczne, wybierz sposób, który najbardziej ci odpowiada, ale trzymaj się go konsekwentnie. Każde tłumaczenie własne oznacz w ten sam sposób! Zazwyczaj robi się to poprzez zastosowanie skrótu dla zwrotu „tłumaczenie własne”, czyli: tłum. własne.
Zerknij na kilka przykładów:
Nie stosujesz przypisów dolnych? I tak należałoby oznaczyć tłumaczenia własne! Tutaj również istnieje kilka szkół. Jedne czasopisma stosują oznaczenia przed przypisem śródtekstowym (np. harwadzkim). Inne z kolei sugerują przenoszenie informacji o tłumaczeniu do bibliografii końcowej, w której znajdują się szczegółowe informacje o cytowanych publikacjach.
Spójrz na przykłady:
Sposób #2 – zbiorcza adnotacja
Natomiast jeśli w twoim tekście przytaczasz wiele wypowiedzi z języków obcych i wszystkie je tłumaczysz, sprawę można rozwiązać jedną „zbiorczą” adnotacją. Zwykle pojawia się ona przy pierwszym tłumaczeniu i brzmi mniej więcej tak:
– To i pozostałe tłumaczenia z języka XYZ są tłumaczeniami własnymi.
– O ile nie zaznaczono inaczej, wszystkie tłumaczenia z języka XYZ to tłumaczenia własne autora/autorki.
Taka adnotacja może pojawić się gdzieś we wstępie pracy (zerknij na poniższy przykład)….
…lub w przypisie.
Mam nadzieję, że po lekturze tego artykułu tłumaczenia własne nie będą już sprawiały ci kłopotu! Jeśli masz jakiekolwiek pytania na ten temat, zostaw je w komentarzu lub skontaktuj się ze mną np. poprzez Instagram.
